Zachowania prospołeczne i antyspołeczne to pojęcia psychologiczne, które mogą być wyjaśnione przez teorie ewolucji i społecznego uczenia się, ponieważ mogą być zarówno niezbędne do przetrwania, jak i mogą być wyuczone poprzez naśladownictwo. Na rozwój takich zachowań może mieć również wpływ historia rodziny, grupy rówieśnicze, środowisko szkolne i genetyka. Ponadto czyny prospołeczne i antyspołeczne są przejawiane zarówno przez ludzi, jak i zwierzęta.
Jeśli chodzi o ich ogólne rozróżnienie, zachowania prospołeczne przynoszą korzyści innym, podczas gdy zachowania antyspołeczne mają negatywny wpływ na innych; stąd też te pierwsze są w dużej mierze popierane niż te drugie. Poniższe dyskusje określają ich różnice.
Czym jest zachowanie prospołeczne?
Termin „prospołeczny” nie pojawia się w większości słowników. Został on ukuty przez naukowców społecznych jako przeciwieństwo „antyspołecznego” (Batson, 2012). Ogólnie rzecz biorąc, zachowanie prospołeczne odnosi się do każdego działania, które przynosi korzyść innej jednostce. Te dobrowolne działania, których celem jest pomoc innym, są istotnymi aktami społecznymi. Są one niezbędne w pielęgnowaniu pozytywnych relacji i przystosowaniu społecznym (Dovidio, 2006). Co więcej, zachowanie prospołeczne jest definiowane jako zachowanie pełne empatii lub współczucia. Aby mogło ono zaistnieć, wymagany jest dobroczyńca i co najmniej jeden odbiorca. Na przykład, przekazujemy pieniądze na odpowiednie organizacje charytatywne i często wyświadczamy przysługi przyjaciołom, rodzinie, a nawet nieznajomym.
Jeśli chodzi o jego korzenie, eksperci uważają, że zachowanie prospołeczne jest zaprogramowaną funkcją biologiczną ludzkości, ponieważ praktyki pomagania i dzielenia się są niezbędne do przetrwania. Co ciekawe, tego rodzaju zachowania obserwuje się również wśród owadów i zwierząt. Na przykład małpy pielęgnują inne małpy, a niektóre gatunki mrówek z chorymi robotnicami ograniczają swoje interakcje z larwami kolonii, aby chronić wrażliwe osobniki; również niezakażone robotnice mrówek pielęgnują zakażone, aby usunąć zarodniki (Riddihough, 2007).
Ponadto, zachowań prospołecznych można się nauczyć poprzez naśladowanie innych. Badania wykazały, że ekspozycja na media przedstawiające współpracę i uczynność spowodowała ponowne odtworzenie takich zachowań wśród dzieci. Jest to poparte teorią społecznego uczenia się Alberta Bandury, który uważa, że na ludzkie zachowanie znaczący wpływ ma obserwacja, naśladowanie i modelowanie.
Zachowania prospołeczne są promowane, ponieważ wzmacniają układ odpornościowy, sprzyjają uwalnianiu oksytocyny (hormonu, który promuje tworzenie więzi społecznych) i ułatwiają procesy w korze czołowej. Może również poprawić ogólne samopoczucie, ponieważ obniża poziom przetwarzania zagrożeń i promuje wzajemnie wspierające się i bezpieczne interakcje społeczne. Ponadto, sprzyja harmonii, współpracy i jedności w społeczeństwach (Gilbert & Basran, 2019).
Czym jest zachowanie antyspołeczne?
Zachowanie antyspołeczne odnosi się do wszelkich działań, które mają na celu zaszkodzić lub negatywnie wpłynąć na inną osobę. Przykładami takich zachowań są zastraszanie, przemoc słowna, przemoc i inne wrogie zachowania. W psychiatrii zachowanie antyspołeczne jest definiowane jako uporczywe naruszanie norm społecznych. Na przykład, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fifth edition (DSM-5) charakteryzuje antyspołeczne zaburzenie osobowości jako wszechobecny wzór lekceważenia i naruszania praw innych osób. Przykładem tego jest podstępność, agresywność, lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa, konsekwentna nieodpowiedzialność, brak wyrzutów sumienia i czyny pokrewne. Do czynników ryzyka zalicza się środowisko szkolne i domowe, problemy neurologiczne oraz genetykę.
Analiza ewolucyjna sugeruje, że strategie antyspołeczne były wykorzystywane do przetrwania. Na przykład, konkurenci są zagrożeni, zastraszeni, zranieni lub zabici w celu samozachowania. Antyspołeczne zachowanie może być również wyuczone, ponieważ badania wykazały, że ekspozycja na wrogie lub brutalne filmy i gry promuje podobnie antagonistyczne lub mniej pomocne zachowania. Takie odkrycia są również wspierane przez teorię społecznego uczenia się Bandury.
Zachowania antyspołeczne są ogólnie odradzane, ponieważ stymulują przetwarzanie zagrożeń i aktywują reakcje stresowe. Zmniejsza również bezpieczne i kooperatywne relacje oraz demotywuje zaufanie, jedność i harmonię w społeczeństwach. Stąd może to negatywnie wpływać na ogólny dobrostan jednostek (Gilbert & Basran, 2019).
Różnica między zachowaniem prospołecznym a antyspołecznym
Definicja
Zachowanie prospołeczne odnosi się do każdego działania, które przynosi korzyść innej jednostce, podczas gdy zachowanie antyspołeczne ogólnie odnosi się do każdego działania, które zamierza zaszkodzić lub negatywnie wpłynąć na inną jednostkę.
Przykłady
Przykładem zachowań prospołecznych jest dzielenie się, darowizny, bycie przyjaznym, wyrażanie troski i inne formy pomocnego zachowania. Dla porównania, zachowanie antyspołeczne przejawia się w groźbach, zastraszaniu, graffiti, dyskryminacji, oszustwie, braku wyrzutów sumienia i innych formach wrogiego zachowania.
Słownik
W przeciwieństwie do słowa „antyspołeczny”, termin „prospołeczny” nie pojawia się w większości słowników; został ukuty przez naukowców społecznych jako przeciwieństwo „antyspołecznego”.
Efekty fizjologiczne
Zachowania prospołeczne wzmacniają układ odpornościowy, sprzyjają uwalnianiu oksytocyny (hormonu, który sprzyja tworzeniu więzi społecznych) i ułatwiają procesy w korze czołowej. Z drugiej strony, zachowanie antyspołeczne stymuluje przetwarzanie zagrożeń i aktywuje reakcje stresowe.
Efekty psychologiczne
Prosocial zachowanie może podnosić ogólny well being gdy ono obniża zagrożenie przetwarzanie i promuje wzajemnie wspierających i bezpiecznych interakcji społecznych. Przeciwnie, zachowanie antyspołeczne zmniejsza bezpieczeństwo i współpracę; może również promować niepokój, ponieważ stymuluje reakcje stresowe.