Społeczna teoria uczenia się i konstruktywizm to dwa rodzaje teorii uczenia się, które są dość podobne, przynajmniej na pozór. Te dwie teorie twierdzą, że uczenie się ma zarówno aspekt indywidualny, jak i społeczny. Obie uważają jednostkę za aktywną część procesu uczenia się, a nie tylko za biernie kształtowaną przez bodźce i wzmocnienia lub po prostu otrzymującą informacje. Ponadto obie teorie podkreślają rolę interakcji społecznych w uczeniu się.
Jednak obie te teorie od początku bardzo się różnią. Teoretycy społecznego uczenia się badają, jak ludzie nabywają nowe zachowania, są więc w tym sensie behawiorystami. Z drugiej strony, konstruktywiści zajmują się głównie tym, jak ludzie nabywają lub rozwijają wiedzę, czyli tym, co i jak ludzie myślą. Oprócz tego, obie teorie różnią się także tym, jak ich zdaniem środowisko społeczne ułatwia lub wpływa na uczenie się. Więcej na temat teorii społecznego uczenia się i konstruktywizmu omówiono i rozróżniono w kolejnych częściach.
Co to jest Społeczna Teoria Uczenia się?
W najprostszym ujęciu, teoria społecznego uczenia się stwierdza, że uczący się nabywają nowe zachowania poprzez obserwację innych, zazwyczaj osoby, z którą uczący się identyfikuje się w jakiś sposób, zwanej modelem. Oczywiście teoria ta dodaje, głównie dzięki pracy Alberta Bandury, że to modelowanie lub uczenie się przez obserwację jest zapośredniczone zarówno przez procesy poznawcze jednostki, jak i przez czynniki środowiskowe. Osoba ucząca się musi zwracać uwagę, być w stanie zachować informacje (retencja), jak również je odgrywać (produkcja) i mieć motywację do przejścia przez ten proces. Koncepcja przeniesiona z operacyjnego modelu uczenia się to wzmocnienie, chociaż wzmocnienie nie musi być bezpośrednie. Teoretycy społecznego uczenia się uważają, że jeśli zaobserwowane zachowanie wiąże się z nagrodą lub karą dla modelu, wpływa to na to, jak lub czy zachowanie jest kopiowane. W procesie uczenia się obserwacyjnego model nie musi być nigdy w żadnej formie w kontakcie z uczącym się. Dlatego Bandura podkreślał rolę mass mediów. Wyrażał zaniepokojenie przedstawianą przemocą, ale też zachęcał do oglądania programów, które mogą modelować zachowania prospołeczne. W późniejszych latach pracy Bandury nad teorią społecznego uczenia się, dodał on więcej koncepcji, które podkreślały czynniki poznawcze jego teorii. Stwierdził, że zachowanie, procesy poznawcze uczącego się i środowisko są zaangażowane w triadyczny wzajemny determinizm, współdziałając ze sobą w procesie uczenia się.
Teoria społecznego uczenia się powstała jako próba zintegrowania, a także odrzucenia, koncepcji psychoanalitycznych i behawiorystycznych w teorii uczenia się. Neil Miller i John Dollard byli jednymi z pierwszych w tej tradycji, reinterpretując teorię popędu w ramach modelu bodziec-reakcja. Wyobrazili sobie popęd do naśladowania, który może być wzmocniony przez interakcje społeczne. Około lat 50. naukowcy zaczęli kwestionować lub być niezadowoleni z zasad zarówno perspektywy psychoanalitycznej, jak i behawioryzmu. Psychoanaliza zbytnio zajmowała się pojęciami, które są trudne do zaobserwowania i niemożliwe do zmierzenia, jak np. nieświadomość. Behawioryzm skupiał się na obserwowalnym i mierzalnym zachowaniu, ale mógł wyjaśnić jedynie automatyczne reakcje i nabyte zachowania. Rewolucja poznawcza w psychologii również narastała w tym czasie, ale Bandura również nie był do końca przekonany do modeli rozwojowych. Zamiast tego wprowadził pojęcie własnej skuteczności, zgodnie z którym uczenie się może być postrzegane jako funkcja przekonania jednostki o własnych możliwościach.
Czym jest konstruktywizm?
Konstruktywizm jako teoria uczenia się stwierdza, że uczący się aktywnie tworzą lub „konstruują” swoją własną wiedzę. Ponadto konstruktywiści wierzą, że wiedza jest zdobywana w mniejszym stopniu poprzez transmisję od jednej osoby do drugiej, ale głównie przez nauczyciela i uczącego się, którzy pracują razem, w interakcji społecznej, aby stworzyć lub zwiększyć swoją wiedzę. Chociaż aktywne konstruowanie wiedzy i interakcja społeczna to dwie centralne idee większości konstruktywistycznych teorii uczenia się, teoretycy nie są zgodni co do tego, jak bardzo te dwa pojęcia są ważne w procesie uczenia się. W rzeczywistości doprowadziło to do powstania dwóch głównych typów konstruktywizmu: konstruktywizmu psychologicznego i konstruktywizmu społecznego. Konstruktywiści psychologiczni skupiają się na wewnętrznych procesach psychologicznych i umysłowych jednostki, dlatego ta forma konstruktywizmu nazywana jest również konstruktywizmem indywidualnym lub poznawczym. Większość konstruktywistów psychologicznych zgadza się, że uczenie się odbywa się w umyśle, ponieważ uczący się konstruuje umysłowe reprezentacje postrzeganych obiektów ze świata zewnętrznego. Dobrze znany w teorii konstruktywizmu psycholog poznawczy Jean Piaget badał, jak jednostki konstruują wiedzę, która nie może być zdobyta przez samo tworzenie mentalnych reprezentacji zewnętrznej rzeczywistości. Zamiast tego Piaget skupił się na wiedzy uniwersalnej, takiej jak pojęcia zachowania i odwracalności, którą można zdobyć poprzez bardziej złożone procesy poznawcze, takie jak refleksja i logika.
Druga forma konstruktywizmu, konstruktywizm społeczny, skupia się na wspólnym konstruowaniu wiedzy w interakcji społecznej. Uczestnicząc w działaniach społecznych, każdy przywłaszcza sobie jakąś formę wiedzy z wyników działania. Lew Wygotski przez wielu uważany jest za konstruktywistę społecznego. Jest on znany ze swojej koncepcji strefy najbliższego rozwoju – obszaru, w którym uczeń może rozwiązać problemy z niewielką pomocą nauczyciela lub mentora.
Konstruktywizm jako całość jest bardziej filozofią niż teorią uczenia się. Swoje korzenie wywodzi z epistemologii, czyli gałęzi filozofii zajmującej się wiedzą i jej naturą. Konstruktywiści kwestionują tradycyjne wyobrażenia o wiedzy. Twierdzą na przykład, że wiedza jest bardziej złożona niż prosta i jest raczej otwarta na pytania niż pewna.
Różnica między teorią społecznego uczenia się a konstruktywizmem
Definicja
Teoria społecznego uczenia się to teoria uczenia się, która stwierdza, że zachowania mogą być nabyte poprzez obserwację innych. Konstruktywizm natomiast stwierdza, że wiedza jest aktywnie konstruowana, indywidualnie lub społecznie.
Podstawowe pojęcia
Teoria społecznego uczenia się rozwija takie pojęcia jak obserwacyjne uczenie się, pośrednie procesy poznawcze, wzmocnienie i poczucie własnej skuteczności. Konstruktywizm rozwija koncepcję aktywnego konstruowania wiedzy oraz znaczenie interakcji społecznych w konstruowaniu wiedzy.
Interakcja jednostka-społeczeństwo
W teorii społecznego uczenia się nie musi istnieć interakcja społeczna, aby uczący się nabył zachowania. Przynajmniej w konstruktywizmie społecznym interakcja społeczna jest ważna w konstruowaniu wiedzy.
Filozoficzne korzenie
Teoria społecznego uczenia się początkowo była próbą zintegrowania zasad psychoanalizy i behawioryzmu, ale rozwinęła się jako odrzucenie psychoanalizy i niezadowolenie z ograniczeń behawioryzmu. Korzenie konstruktywizmu sięgają epistemologii, gałęzi filozofii zajmującej się wiedzą i jej naturą.
W teorii społecznego uczenia się na uwagę zasługuje Albert Bandura, który miał największy wkład, oraz Neil Miller i John Dollard, którzy próbowali zintegrować psychoanalityczną teorię popędu i behawiorystyczną teorię bodźca i reakcji. Do godnych uwagi konstruktywistów należą Jean Piaget, znany jako twórca konstruktywizmu, oraz Lew Wygotski, który skupił się na znaczeniu uczenia się socjokulturowego.
Obszar zainteresowania
Teoria społecznego uczenia się podąża za tradycją behawiorystyczną, zajmując się obserwowalnymi i mierzalnymi zachowaniami. Konstruktywizm ma bardziej poznawczy wpływ, ponieważ dotyczy wiedzy.