Zarówno zaburzenia nastroju, jak i zaburzenia osobowości charakteryzują się upośledzeniem ważnych obszarów funkcjonowania. W szczególności, zaburzenia nastroju odnoszą się do grupy stanów charakteryzujących się znacznymi zaburzeniami stanu emocjonalnego jednostki i związanych z nim funkcji. Z drugiej strony, zaburzenia osobowości odnoszą się do trwałych wzorców odchyleń od normy społecznej. Więcej rozróżnień omówiono w kolejnych rozdziałach.

Czym są zaburzenia nastroju?

Zaburzenia nastroju lub zaburzenia afektywne nastroju to grupa stanów charakteryzujących się znacznymi zaburzeniami stanu emocjonalnego jednostki i związanych z nim funkcji. W Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) rozdzielono zaburzenia nastroju na zaburzenia dwubiegunowe i pokrewne oraz zaburzenia depresyjne (DiMaria, 2020).

Różne rodzaje zaburzeń dwubiegunowych i pokrewnych oraz zaburzeń depresyjnych oraz niektóre z ich głównych kryteriów diagnostycznych obejmują następujące elementy (DSM-5, 2013):

Zaburzenia dwubiegunowe i pokrewne

• Zaburzenie dwubiegunowe I (Bipolar I Disorder)

Charakteryzuje się występowaniem przez co najmniej tydzień epizodu maniakalnego, okresu nienormalnie podwyższonego lub drażliwego nastroju oraz zwiększonej energii. Jego objawy obejmują zmniejszoną potrzebę snu, zawyżoną samoocenę, ucieczkę od pomysłów, niepohamowane zakupy i niedyskrecje seksualne. Epizod maniakalny może być poprzedzony i może po nim nastąpić epizod dużej depresji lub hipomanii (nieprawidłowo podwyższony nastrój lub drażliwość przez cztery kolejne dni).

• Zaburzenia dwubiegunowe II

Diagnoza ta wymaga wystąpienia epizodu hipomanicznego i dużego epizodu depresyjnego, który charakteryzuje się 2-tygodniowym okresem obniżonego nastroju lub utraty zainteresowań.

• Zaburzenie cyklotymiczne

U pacjentów z tym stanem występują objawy hipomanii i depresji; nie spełniają oni jednak odpowiednich kryteriów dla tych zaburzeń.

Zaburzenia depresyjne

• Zaburzenia dysregulacji nastroju

Charakteryzuje się ciężkimi, nawracającymi wybuchami słownymi, agresją fizyczną i innymi formami wybuchów temperamentu, które występują średnio co najmniej trzy razy w tygodniu przez rok lub dłużej.

• Poważne zaburzenie depresyjne

Osoby cierpiące na tę chorobę mogą przez co najmniej dwa tygodnie odczuwać smutek, brak nadziei, pustkę lub bezwartościowość. Może również występować utrata lub przyrost masy ciała, bezsenność lub hipersomnia, pobudzenie lub opóźnienie psychoruchowe, zmęczenie, zmniejszona zdolność koncentracji i/lub powracające myśli o śmierci.

• Uporczywe zaburzenie depresyjne

Charakteryzuje się kliniczną depresją, która trwa przez co najmniej dwa lata.

• Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne

Kobiety z tym schorzeniem mogą doświadczać wahań nastroju, znacznej drażliwości, znacznego niepokoju i objawów depresji przed miesiączką.

Czym są zaburzenia osobowości?

DSM 5 dzieli zaburzenia osobowości na skupiska A, B i C. Skupisko A to cechy dziwne lub ekscentryczne, skupisko B charakteryzuje się cechami dramatycznymi, nieobliczalnymi lub emocjonalnymi, a skupisko C wiąże się z lękiem lub niepokojem. Poniżej określono takie zaburzenia i niektóre z ich głównych kryteriów:

Klaster A

• Paranoidalne zaburzenie osobowości

Przykładem tego jest uporczywe podejrzewanie innych bez wystarczających podstaw, noszenie w sobie urazy i szybkie reagowanie gniewem na źle odebrane ataki.

• Schizoidalne zaburzenie osobowości

Osoby z tą diagnozą mają wszechobecny wzorzec społecznego oderwania i ograniczonej ekspresji. Objawy obejmują brak bliskich przyjaciół, wykazują chłód emocjonalny i rzadko cieszą się działalnością społeczną.

Wskazują na to irracjonalne przekonania, że przypadkowe zdarzenia są związane z nami samymi, magiczne myślenie, dziwne myślenie, nietypowa mowa i doświadczenia percepcyjne, podejrzliwość, niewłaściwe reakcje, ekscentryczne zachowanie, brak bliskich przyjaciół i lęk społeczny.

Skupisko B

• Antyspołeczne zaburzenie osobowości

Objawia się wzorcem niepodporządkowania się normom, lekceważeniem praw innych osób, oszukiwaniem, impulsywnością, brakiem wyrzutów sumienia, nieodpowiedzialnością i/lub drażliwością.

• Zaburzenia osobowości typu borderline

Osoby z tym zaburzeniem mają niestabilne relacje interpersonalne, tożsamość i emocje. Mogą mieć gorączkowe wysiłki, aby uniknąć porzucenia (może być tylko wyobrażone), zachowania samobójcze, poczucie pustki, niewłaściwy gniew i paranoiczne idee.

• Histrioniczne zaburzenie osobowości

Charakteryzuje się nadmierną emocjonalnością i zachowaniami związanymi z poszukiwaniem uwagi. Objawy obejmują zawsze chęć bycia w centrum uwagi, prowokacyjne zachowanie, szybko zmieniające się emocje, impresjonistyczne, ale płytkie wypowiedzi, przesadne zachowanie i postrzeganie związków jako bardziej intymnych niż są w rzeczywistości.

• Narcystyczne zaburzenie osobowości

Osoby z tym zaburzeniem mają wzorzec wielkości, brak empatii i potrzebę nadmiernego podziwu. Często wyolbrzymiają swoje osiągnięcia, wykorzystują innych, mają fantazje o władzy i idealnej miłości, wierzą, że są bardzo wyjątkowe, zazdroszczą innym i wykazują aroganckie zachowanie.

Gromada C

• Unikające zaburzenie osobowości

Charakteryzuje się zahamowaniem społecznym, niską samooceną i nadwrażliwością na krytykę. Osoby z tym zaburzeniem mogą unikać kontaktów interpersonalnych z powodu strachu przed odrzuceniem i ogólnie postrzegają siebie jako nieadekwatne.

• Zależne zaburzenie osobowości

Jest to wszechobecny wzór uległego i przylegającego zachowania spowodowanego nadmierną potrzebą opieki. Objawy obejmują bycie skrajnie niezdecydowanym, potrzebuje, aby inni brali za nich odpowiedzialność, znaczne trudności w wyrażaniu niezgody, skrajnie niekomfortowe, gdy jest się samemu, i irracjonalnie zaabsorbowane pozostawaniem pod opieką.

• Obsesyjno-kompulsywne zaburzenie osobowości

Osoby z tym zaburzeniem są irracjonalnie pochłonięte perfekcjonizmem, uporządkowaniem, kontrolą, szczegółami i zasadami.

Różnica między zaburzeniami nastroju a zaburzeniami osobowości

Definicja

Zaburzenia nastroju odnoszą się do grupy stanów charakteryzujących się znacznymi zaburzeniami stanu emocjonalnego jednostki, takich jak kliniczna depresja i uporczywe epizody maniakalne. Z drugiej strony, zaburzenia osobowości odnoszą się do trwałych wzorców odchyleń od normy społecznej, o czym świadczą niezdrowe i sztywne wzorce zachowania, myślenia i funkcjonowania; niektóre z nich obejmują paranoiczne zaburzenie osobowości, narcystyczne zaburzenie osobowości i obsesyjno-kompulsyjne zaburzenie osobowości.

Rodzaje

DSM-5 dzieli zaburzenia nastroju na zaburzenia dwubiegunowe i pokrewne (np. dwubiegunowe I, dwubiegunowe II i cyklotymiczne) oraz zaburzenia depresyjne (np. zaburzona dysregulacja nastroju, duża depresja, uporczywa depresja i dysforia przedmiesiączkowa). Dla porównania, w zaburzeniach osobowości wyróżnia się trzy skupienia: A (cechy ekscentryczne), B (cechy dramatyczne) i C (cechy lękowe).

Rozdziały DSM-5

W przeciwieństwie do „Zaburzeń osobowości”, „Zaburzenia nastroju” nie są wyszczególnione jako rozdział w DSM-5; zamiast tego znajdują się w nim „Zaburzenia dwubiegunowe i pokrewne” oraz „Zaburzenia depresyjne”.

Zaburzenia nastroju a zaburzenia osobowości

Podsumowanie

• Zaburzenia nastroju odnoszą się do grupy stanów charakteryzujących się znaczącym zaburzeniem stanu emocjonalnego jednostki, natomiast zaburzenia osobowości odnoszą się do trwałych wzorców odchyleń, czego przykładem są niezdrowe i sztywne wzorce zachowania, myślenia i funkcjonowania.
• DSM-5 dzieli zaburzenia nastroju na zaburzenia dwubiegunowe i pokrewne oraz zaburzenia depresyjne. Dla porównania, w zaburzeniach osobowości wyróżnia się trzy skupiska: A (cechy ekscentryczne), B (cechy dramatyczne) i C (cechy lękowe).
• W przeciwieństwie do „Personality Disorders”, „Mood Disorders” nie jest wyszczególnione jako rozdział w DSM-5.